Halle 2019 over aanpak historisch stadhuis: "urbanistisch en functioneel falend voorontwerp"

Halle 2019, de stadslijst van Yves Dermanet in Halle, is niet te spreken over de plannen voor de bijbouw aan de zijde Possozplein van het historisch stadhuis. "Het huidig voorontwerp faalt urbanistisch en functioneel over de hele lijn en de betrokken bezwaren worden hieronder één voor één opgesomd", zo luidt het in een omstandige persmedeling.

Yves Demanet: "In 2012 vernamen we voor het eerst dat de geplande noodzakelijke restauratie van het Historisch Stadhuis op het J. Possozplein ook een ‘aanbouw’ zou omvatten. ‘Toegankelijkheid’ enerzijds en ‘functionaliteit’ anderzijds zouden bepalend zijn voor een nieuw ‘gesloten volume’ dat aan het J. Possozplein een nieuwe dynamiek zou verlenen.

  4 maart 2020 Restauratie historisch stadhuis kant Possozplein  aan de gang ©RNZ

Waar staan we anno 2020 nu de renovatie zelf zo goed als beëindigd is? Op 3 januari jl. keurde het schepencollege onder voorbehoud van een aantal wijzigingen een voorontwerp van aanbouw goed dat nadien in de Commissie Dienstverlening en Algemeen Beleid op 09 januari  2020 besproken werd. Het is op dit ogenblik niet duidelijk in welke mate de opmerkingen van de commissieleden zullen meegenomen worden in een eventueel aangepast voorontwerp. Daarom drong een kritische analyse van het voorontwerp en de publicatie hiervan zich zonder uitstel op.  De aanbouw zal het uitzicht van de Halse historisch centrum voor de komende eeuwen bijzonder ingrijpend wijzigen; het is daarom belangrijk dat een project ontstaat waarin de huidige maar ook de toekomstige generaties van Hallenaren zich kunnen vinden."

In haar  evaluatie stelt de lijst "Halle 2019" vast  "dat het Historisch Stadhuis na de renovatie en na de aanbouw er qua beschikbare oppervlakte meer dan 2 publiek toegankelijke verdiepingen bijkrijgt en dus in beschikbare ruimte meer dan verdubbelt." En ze  besluit: "Door deze bijzonder fraaie toename van nieuwe publieke ruimte in het Historisch Stadhuis zelf kan de aanbouw ipso facto beperkt blijven tot wat het moet zijn : een gelijkvloerse inkomhal met een lift en traphal naar de 4 verdiepingen."  Ze is van plan met haar bezwaren aan te kloppen bij het Agentschap Onroerend Erfgoed en in een volgend stadium  een klacht of bezwaar in te dienen  op een eventuele omgevingsvergunning voor het huidige voorontwerp.

  Onze redactie geeft hierna in extenso de argumenten van de lijst van Yves Demanet weer:

"Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’ : Afmetingen

De aanbouw, zie foto,  blijkt qua dimensies zowel in de hoogte, de breedte en de lengte disproportioneel groot in vergelijking met het Historisch Stadhuis zelf. 

1)   Lengte 18,32m. De achterzijde van het Historisch Stadhuis meet 28,40 meter; de achterbouw meet  18,32 meter. Dat betekent dat langs de linker- en rechterzijde slechts 5 meter zichtbaar blijven.

2)   Hoogte 19,30m. De hoogte van het Historisch Stadhuis tot de nok bedraagt 22,80 meter. De hoogte tot de kroonlijst bedraagt 15 meter en de hoogte van de aanbouw meet 19,30 meter.  Dat betekent dat de bakstenen wand van de  aanbouw meer dan 4 meter, zeg maar een verdieping,  hoger is  dan de eigenlijke bakstenen stadhuismuur.

3)   Breedte 10m. Liftkooi en aanbouw hebben een totale breedte van 10 meter wat breder is dan het Historisch Stadhuis zelf.

Foto 1 : Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’, eigen montage op basis van de door de dienst Patrimonium overhandigde ontwerpen; de afmetingen kunnen in kleine mate verschillen van het eigenlijk voorontwerp.

Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’ : Functies en Uitzicht

Waarvoor is die aanbouw eigenlijk goed buiten de toegankelijkheid? De bedoeling is dat de aanbouw het Historisch Stadhuis ontlast van een aantal functies. In eerste instantie de toegankelijkheid van de 4 verdiepingen, met name trap en lift. Daarnaast wordt ook gedacht aan de elektriciteitscabine en een technische ruimte en de tellers, de stookplaats, de airco, een berging en het sanitair. Wat het stadsbestuur nog verder bedoelt met multifunctionaliteit is nog niet duidelijk. Er wordt inzake sanitair gesproken over genderneutraliteit, type ouder-kind en een borstvoedingsruimte.

De bakstenen aanbouw wordt opgetrokken in ‘modern metselverband’. Er is een glazen middenpartij. Linker-en rechterzijde van deze middenpartij worden de 2 torens genoemd. Het stadsbestuur geeft hiermee aan dat de aanbouw inderdaad ‘uittorent’ boven boven de gangbare hoogte in de historische binnenstad en boven de muurwand van het Historisch Stadhuis zelf.

Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’: Eigenlijk Doel

Niemand twijfelt eraan dat het rendement van het  Historisch Stadhuis inzake gebruiksgemak, benutting en toegankelijkheid door zijn onpraktische indeling de voorbije eeuwen steeds ondermaats geweest is. Het is lovenswaardig dat het stadsbestuur middels de renovatie van dit historisch stadhuis tracht dat rendement op een modern en verantwoord peil te brengen. Doordat de lift- en trapinfrastructuur in de aanbouw komt is het mogelijk om elke verdieping voor elke doelgroep optimaal toegankelijk te maken. Dat betekent dat het Historisch Stadhuis er eigenlijk 2 ‘publieke’ verdiepingen bijkrijgt en dus al meer dan verdubbelt in bruikbare oppervlakte aangezien de trappen zich in de aanbouw bevinden.

Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’ :

Kritische Beschouwing

Dit eigenlijk doel moet met de nodige omzichtigheid uitgevoerd worden, rekening houdend met deze feitelijke en juridische basis  :

1)   Bij K.B van 30/12/1933 is het Historisch Stadhuis te samen met het Jezuïetencollege als monument beschermd.

2)   De volledige Halse stadskern is bij Ministerieel Besluit als stadsgezicht beschermd op 17 oktober 1994.

3)   Het Historisch Stadhuis  is één van de (slechts) 2  unieke Halse historische gebouwen met internationale betekenis. Te samen met de Basiliek en het Jezuïetencollege vormt het een driehoek die het hart van de historische stadskern uitmaakt.

En hier gaat het voorontwerp de mist in : de achterbouw is zo imposant opgevat dat het zijn primair doel, een optimale toegang tot historisch stadhuis, volledig voorbijschiet.  Qua inrichting, namelijk de exclusieve publieke toegang via de 2 zijkanten van de aanbouw schiet het ook zijn secundair doel voorbij, het ruimtelijk opwaarderen van het J. Possozplein.

De fotomontage maakt duidelijk dat men de achterzijde van het stadhuis in plaats van op te waarderen voor meer dan de helft verstopt achter een banale bakstenen monoliet met centrale glaspartij waarvan eigenlijk ook alleen maar een achterzijde zichtbaar is :  de aanbouw heeft namelijk geen echte visuele voorgevel : deze lacune benadrukt de disproportie tussen historisch stadhuis en geplande aanbouw. Men mist hier dus eveneens een historische kans op het J. Possozplein voor de komende eeuwen op te waarderen tot een plein dat dankzij de aanbouw urbanistisch op zichzelf kan staan in plaats van louter de parking/achterzijde van de Grote Markt te zijn. 

Foto 2 : De Basiliekstraat, voor en na de geplande aanbouw.  Eigen montage van Halle 2019 op basis van de door de dienst Patrimonium overhandigde ontwerpen; de afmetingen kunnen in kleine mate verschillen van het eigenlijk voorontwerp.

Foto 3 :

De verdwenen zichtas ‘Basiliekstraat – J. Possozplein – Rond Punt Leide/Senciestraat in de beschermde Halse Stadskern 

Het voorontwerp ‘aanbouw Historisch Stadhuis’ :8 Bezwaren 

1)   De aanbouw is door zijn disproportionele afmetingen ten opzichte van het Historisch Stadhuis een inbreuk op het ‘Beschermd Stadsgezicht’ dat er bij wet van kracht is sinds 17 oktober 1994. Zo verdwijnt de zichtas op de Basiliekstraat vanuit het J. Possozplein volkomen : vanaf het rond punt aan de Senciestraat en de Leide wordt de ingang van de Basiliekstraat volkomen verhuld.  En omgekeerd, vanuit de Basiliekstraat zal men nog alleen de bakstenen 20 meter hoge muur van de aanbouw zien in plaats van het daglicht en het J. Possozplein tot voorbij het Vondel te kunnen aanschouwen; alleen een streepje Handbooghof zal overblijven voor wie zich aan de hoek van de Basiliekstraat met de Grote Markt bevindt. 

2)   De geplande aanbouw bezit zelf geen enkele erfgoedwaarde en doet dus door zijn visuele impact afbreuk aan de erfgoedwaarde van de omgeving, de historische kern van Halle.

3)   De geplande aanbouw heeft geen ‘voorzijde’. Dit betekent niet alleen dat de ingangen zich langs de zijkant van de aanbouw bevinden, het betekent vooral dat het J. Possozplein opgezadeld wordt met een banale bakstenen achterzijde in plaats van een mooie efficiënte en adequate inkomhal die op zich de dynamiek van een vernieuwd J. Possozplein kan aansturen.

4)   Het zicht op het Historisch Stadhuis. – te samen met de Basiliek het enige Halse monument van internationaal belang - wordt op het J. Possozplein voor meer dan de helft ontnomen door een inspiratieloze bakstenen muur waarvan de wanden 4 meter hoger zijn dan de muren van het H.S. zelf.  

5)   Langs de zijkanten – zijde Basiliekstraat en zijde Sollembeemd -  is er een strook van amper 3 meter, de breedte van de liftkooi,  waarlangs de achterzijde van het Historisch Stadhuis zichtbaar blijft.

6)   Deze 2 ruimtes van 3 meter breedte en 11 meter diepte tussen Stadhuis en aanbouw zijn visueel storend -  zoals intra als extra muros -  en nutteloos : ze zijn ingesloten door de hoge Stadhuiswand en de nog hogere aanbouwwand; men kan er in het beste geval fietsen stallen maar te vrezen valt dat ze vanaf de avond vooral gaan dienst doen als latrines en andere ongewenste aan het zicht ontnomen activiteiten. 

7)   Voor het Historisch Stadhuis, dat aan de achterzijde 18 ramen bevat – 13 grote in de muur en 5 kleine in het zadeldak – is de impact qua leefbare werkomgeving bijzonder ongewenst :

-          11 ramen, 3 zadeldakramen en 8 grote muurramen, krijgen geen rechtstreeks zonlicht meer terwijl dit nu zowaar de hele dag het geval is.

-          Dezelfde 11 ramen zullen geen daglicht meer doorlaten maar in de continue slagschaduw van de aanbouw liggen met exclusief zicht op de bakstenen wand die zich op amper 3 meter van deze ramen bevindt!

8)   Het aanpalend gebouw, 3 verdiepingen met zadeldak en gelegen op de hoek van de Basiliekstraat  met het J. Possozplein, bevindt zich op amper 8 meter van de
22 meter hoge aanbouwwand van de aanbouw. Voor de bewoners zal er in hun woonvertrekken ’s ochtends geen ochtendzon meer zijn en ook geen daglicht meer, alleen dus vanuit hun salonvensters die 22 meter hoge bakstenen wand en dit dus in een zone met beschermd stadsgezicht.

Het voorontwerp ‘ aanbouw Historisch Stadhuis’ : Conclusie

Er is in deze evaluatie al vastgesteld dat het Historisch Stadhuis na de renovatie en na de aanbouw er qua beschikbare oppervlakte meer dan 2 publiek toegankelijke verdiepingen bijkrijgt en dus in beschikbare ruimte meer dan verdubbelt.

Door deze bijzonder fraaie toename van nieuwe publieke ruimte in het Historisch Stadhuis zelf kan de aanbouw ipso facto beperkt kan blijven tot wat het moet zijn : een gelijkvloerse inkomhal met een lift en traphal naar de 4 verdiepingen.

Zuiver functionele ruimtes zoals de electriciteitscabine, technische ruimte, stookplaats kunnen in een ondergrondse ruimte geplaatst worden.  Een sanitaire ruimte kan gemakkelijk op het gelijkvloers van het Historisch Stadhuis geplaatst worden.

Ook het argument dat het J. Possozplein louter het gevolg is van een kaalslag in de 19^de en 20^ste eeuw rechtvaardigt de geplande buitenproportionele aanbouw niet. De afspanning ‘Het Schild van Bourgondië’ die tegen de achtertraptoren aangebouwd was, kwam niet hoger dan 12 meter, met andere woorden niet hoger dan al de andere gebouwen op het plein, de Grote Markt, de Basiliekstraat en het Sollembeemd. Het aanbouwproject refereert dus duidelijk niet naar de vroegere historische aanpalende gebouwen zoals de afspanning en de aanpalende gebouwen langs de Vondelzijde.

Deze kritische evaluatie zal in eerste instantie ter informatie naar de hogere overheid Agentschap Onroerend Erfgoed gestuurd worden  en ze kan  in een volgend stadium als basis dienen voor een klacht op een eventuele omgevingsvergunning voor het huidige voorontwerp."